Η διανόηση σε lockdown;

Ανδρέας Δαβαλάς*, Μανώλης Μπεμπένης**

Η πανδημία στη χώρα μας δεν ενέσκηψε απλά ως υγειονομική κρίση. Είναι μια κρίση μέσα στην παρατεταμένη οικονομική κρίση που δοκιμάζει τις αντοχές της κοινωνίας την τελευταία δεκαετία.

Ομως πέρα από τις οδυνηρές επιπτώσεις των μνημονίων που εκτίναξαν την ανεργία στα ύψη, οδήγησαν στη φτωχοποίηση μεγάλο μέρος του πληθυσμού και στη μετανάστευση το πιο παραγωγικό κομμάτι του ανθρώπινου κεφαλαίου της χώρας, υποβαθμίστηκε και η ποιότητα της δημοκρατίας. Ο μέσος πολίτης βιώνει ένα έλλειμμα ουσιαστικής αντιπροσώπευσης καθώς από το πολιτικό γίγνεσθαι απουσιάζουν το όραμα και η ρεαλιστική προοπτική μιας βιώσιμης ανάπτυξης.

Δυστυχώς μεγάλο τμήμα της πνευματικής ελίτ της χώρας φαίνεται να παρακολουθεί με αμηχανία ή απάθεια τις εξελίξεις κι ενίοτε σπαταλάει την πρόσβαση που διαθέτει στα ΜΜΕ για επίδειξη γνώσεων και φτηνό εντυπωσιασμό. Εχουμε την εντύπωση ότι ελάχιστα απασχολεί την κοινωνία πώς αποδίδονται ελληνιστί οι όροι lockdown και clickaway, τη στιγμή που πάνω από ένα εκατομμύριο εργαζόμενοι βρίσκονται σε καθεστώς αναστολής σύμβασης, με το φάσμα της ανεργίας να απειλεί την επιβίωση των οικογενειών τους.

Εχουμε την εντύπωση ότι η ακαδημαϊκή εσωστρέφεια των διανοουμένων δεν υπηρετεί το ζητούμενο της σύγχρονης δημόσιας εκπαίδευσης, η οποία είναι η μόνη που μπορεί να περιορίσει τις νέες μορφές κοινωνικών ανισοτήτων που μεθοδεύονται τόσα χρόνια, διά της ιδιωτικοποίησης της μόρφωσης, της υγείας και της κοινωνικής ασφάλισης. Εχουμε την εντύπωση ότι η υπέρβαση της κρίσης δεν συντελείται μόνο διά της λογιστικής πειθαρχίας, αλλά πρωτίστως διά της σφυρηλάτησης της κοινωνικής συνοχής. Η παράπλευρη απώλεια της φτωχοποίησης είναι ο ατομοκεντρισμός και η γιγάντωση της ατομικής ευθύνης μέσω της καλλιέργειας ενός αισθήματος συλλογικής ενοχής για την οποία πρέπει να τιμωρηθούμε.

Στον τόπο που η πνευματική αγωνιστικότητα δεν λύγισε ούτε στην Κατοχή και τη χούντα και ο οποίος διαθέτει δύο Νόμπελ στη σύγχρονη ιστορία του, η «παραίτηση» των διανοουμένων βαθαίνει την κρίση αξιών και καθιστά το μέλλον ζοφερό. Η χώρα μας που ανέκαθεν διέθετε δυσανάλογα μεγάλο πολιτισμικό αποτύπωμα σε σχέση με το μέγεθός της, εμφανίζει μια εικόνα ηθικού μιθριδατισμού που δηλητηριάζει τα αισθήματα συλλογικότητας και αλληλεγγύης στους αδυνάμους, που αποτελούσαν την κορωνίδα των κοινωνικών μας αξιών.

Στο περιβάλλον της πολιτιστικής ομογενοποίησης που τείνει να μας μεταμορφώσει σε μια μάζα καταναλωτών όπου όλες οι αξίες έχουν τιμή αγοράς και πώλησης, η ευθύνη της πνευματικής ηγεσίας είναι να κρατήσει ζωντανό τον ανθρωπισμό. Μέχρι να διαλυθούν οι ψευδαισθήσεις ότι η κοινωνική ευημερία μπορεί να επιτευχθεί χωρίς στέρεο ηθικό υπόβαθρο, η διανόηση πρέπει να λειτουργήσει σαν όαση στην έρημο του πραγματικού.

Μπροστά στις νέες προκλήσεις, οι πνευματικοί ταγοί του τόπου βρίσκονται μοιραία μπροστά σε ένα υπαρξιακό δίλημμα: ή θα παραμείνουν στο περιθώριο των κοινωνικών εξελίξεων με κίνδυνο να πέσουν σε ανυποληψία και γραφικότητα ή θα ενωθούν με το ρεύμα μιας νέας αντίληψης συλλογικότητας που απαιτεί από τους δημοκρατικούς πολίτες να πάρουν την τύχη στα χέρια τους και να συνδιαμορφώσουν τις εξελίξεις για το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας μας.

* Γενικός σύμβουλος ΟΤΟΕ

** Μέλος διοίκησης ΓΣΕΕ & πρόεδρος Συλλόγου Εργαζομένων στις Υπηρεσίες της Τράπεζας Πειραιώς

ΠΗΓΗ: efsyn.gr